Een rib uit je lijf! Dit gezegde voert terug naar Adam. God nam een van zijn ribben weg en ‘bouwde’ daar een vrouw uit, Eva (Gen. 2:22). Uit haar zouden ontelbare geslachten voortkomen (Gen. 3:20). Het klinkt wat vreemd dat Eva tot mens is ‘gebouwd’, maar het past in de Hebreeuwse taalsfeer. Bouwen is hier ‘banah’, wat in de Schrift niet alleen staat voor huizen- en stedenbouw (Num. 32:24). We lezen: “Wijze vrouwen bouwen hun huis” (Spr. 14:1a). Dit zegt dat vrouwen gezinnen stichten en hun (familie-) huizen opbouwen. In de woordafleiding, - want van banah komt ‘ben’, zoon -, zien we de relatie met het voortbrengen van geslacht. De Bijbel spreekt over enkele vrouwen die ‘gebouwd’ werden. Hun moederschoot was gesloten. Dat gaf jarenlang onverteerbaar verdriet. Zij vonden een oplossing in het inschakelen van een concubine/draagmoeder. Het gaat om Saraï (zij liep vooruit op Gods plan) en om Rachel en Lea (stammoeders van Israël). Er moest in die huwelijken een huis worden gebouwd! De kinderwens moest worden vervuld.
“Saraï zeide tot Abram: Zie toch, de HERE heeft mij niet vergund te baren; ga toch tot mijn slavin (Hagar); misschien zal ik uit haar gebouwd worden. En Abram luisterde naar Saraï” (Gen. 16:2 NBG).
“Zij (Rachel) zeide (tot Jakob): Hier is mijn slavin Bilha, kom tot haar, en zij bare op mijn knieën, opdat ook ik uit haar gebouwd worde” (Gen. 30:3 NBG).
Op de knieën van de meesteres baren? Was dit een zegswijze? Een metafoor, zoals gezegd over de kinderen van Jozef die op zijn knieën gebaard werden, als teken van zijn liefde voor hen (Gen. 50:23)? Of was het een ritueel, waarbij de baby direct na de geboorte op de schoot van de meesteres werd gelegd om het te bakeren en te koesteren (Jes. 66:12)? Het is onbekend. Wel weten we dat de slavin geen ouderlijk recht had. Zij was als eigendom aan de meesteres gegeven, ook haar kinderen waren eigendom van de meesteres.
Hagar baarde Ismaël voor Saraï en Abram. Bilha baarde voor Rachel en Jakob de zonen Dan en Naftali. Later werd Jakobs’ vrouw Lea onvruchtbaar. Toen bracht haar slavin Zilpa de zonen Gad en Aser voort. Van Lea wordt niet gezegd dat zij gebouwd wilde worden, maar de praktijk laat het zien.
Zo’n driehonderdzestig jaren later worden in het boek Ruth Jakobs vrouwen Rachel en Lea in herinnering gebracht. Het beschrijft een situatie waar ‘gebouwd’ moest worden. Ruths’ man was overleden. Volgens de Mozaïsche wet moest de broer van de overledene, of een andere naaste bloedverwant, de weduwe ‘bouwen’ (Deut. 25:9). De zogenoemde losser. Door lossing bleef het geslacht in stand. Boaz wilde Ruths losser’ zijn. Hij, (Ruth 4:11), maakte aan de oudsten bij de stadspoort bekend dat hij met haar het leven wilde delen. “Heel het volk dat in de poort was en de oudsten zeiden: Wij zijn getuigen. Moge de HEERE deze vrouw, die in uw huis komt, maken als Rachel en Lea, die beiden het huis van Israël gebouwd hebben”.
Rachel en Lea. Zij brachten de twaalf stammen van Israël voort, geholpen door Bilha en Zilpa. Zodoende werd Jakob stamvader van het huis Israëls.
Werd Ruth als Rachel en Lea? Boaz, die behoorde tot de stam van Juda, verwekte Obed bij haar. Hij was de grootvader van Jesse (Luk. 3:32). En Jesse? Die was de vader van David, de koning van Israël.
Generatie na generatie werkte God Zijn doel verder uit. Uit David kwam de Messias voort, onze Heere Jezus Christus. Hoe ondoorgrondelijk zijn Zijn wegen!
“Als de HEERE het huis niet bouwt, … (uit Ps. 127:1).
Ineke van Lieshout
Afbeelding: Foto Mosaic of the 12 Tribes of Israel. From Givat Mordechai Etz Yosef synagogue facade, in Jerusalem. Public domain, Wikimedia.